Дмитриева Ньургуйаана, 10 класс
-
-
Cочинение на родном языке
«Сахам Ѳрѳспүүбүлүкэтинэн киэн туттабын» (Я горжусь своей республикой)
-
Быйыл 2022 сылга улахан суолталаах кэрдиис кэми - Сахабыт ѳрѳспүүбүлүкэтэ төрүттэммитэ 100 сыллаах үбүлүөйүн бэлиэтиибит. Бу кэрэ бэлиэ сылга анаан хас биирдии улуус, нэhилиэк, тэрилтэ уонна Сахабыт сирин хас биирдии олохтооҕо төрөөбүт сириттэн-уотуттан саҕалаан, өрөспүүбүлүкэ, норуот инники сайдыытын түстүүргэ көхтөөхтук кыттар, бэйэтин кылаатын киллэрэр. Ол чэрчитинэн куйаар нѳҥүѳ «Мин Сахам сиринэн киэн туттабын” диэн тиэмэҕэ ѳйтөн суруйууга куонкурус биллэрбиттэригэр бэйэм кэккэ санааларбын суруйуом. Тапталлаах Сахабыт сирин туhунан киэн тутта кэпсиэххэ диэтэххэ, кэпсиирбит элбэх буоллаҕа.
Бастакынан, сүүрбэhис үйэ саҥатыгар Саха сирэ сайдыытыгар улахан кылааттарын киллэрбит, олох-дьаһах чыҥха уларыйыытын оҥорсубут уһулуччулаах политическэй диэйэтэллэр, саха норуотун чулуу уолаттара Платон Ойуунускай, Максим Аммосов, Степан Аржаков, Исидор Барахов сырдык ааттарынан киэн туттабыт. Кинилэр 100 сыл анараа ѳттүгэр улуу Москуба куоракка тиийэн, дойду үрдүкү салалтатыгар харса суох туруорсан Саха сирэ туспа автономнай ѳрѳспүүбүлүкэ буоларын ситиспиттэрэ. Кинилэри сэргэ норуот историятыгар үгүс үтүөнү оҥорбут уонна да атын саха чулуу дьонун ахтан-санаан ааhыах тустаахпыт.
Мин киэн туттабын сахам уус-уран литературатын тѳрүттээбит реалист-суруйааччыларбыт А.Е.Кулаковскай-Өксөкүлээх Өлөксөй, А.И.Софронов-Алампа, Н.Д.Неустроев, саха советскай литературатын тѳрүттээччи П.А.Ойуунускай сырдык ааттарынан, кинилэр үйэлэргэ ѳлбѳт-сүппэт ѳтѳ кѳрүүлээх, илбис тыллаах айымньыларынан. Ону тэҥэ, саха норуодунай суруйааччыларын, поэттарын чулуу айымньылара үтүѳҕэ-сырдыкка угуйар алыптаах күүстэринэн ѳйбѳр-сүрэхпэр кѳстүбэт күүс эбинэбин.
Ѳбүгэлэрбит былыргы дьыллар улаҕаларыттан сүдү бэлэх гынан биhиэхэ ууммут барҕа баайдара - тѳрѳѳбүт тѳрүт Ийэ тылбыт үгүс үйэлэри уҥуордаан, үгүс моhолу хорсуннук туораан, сүппэккэ-оспокко тыыннаах тыл буолан кэлбитинэн, аныгы тэтимнээх олоҕу кытта тэҥҥэ барсан иhэринэн мин үѳрэбин уонна киэн туттабын. Муҥурун булларбатах баай тыл холобура буолбут улуу Олоҥхобут, бэл атын омук ѳркѳн ѳйдѳѳхтѳрүн сѳхтѳрѳн, 2005 сыллаахха “Аан дойду духуобунай нэhилиэстибэтин материальнайа суох шедеврэ” диэн үрдүк ааты ылбытынан киэн туттабын.
Тапталлаах Сахам сирэ барахсан уйаара-кэйээрэ биллибэт киэҥ иэннээх, ханна да суох дьикти-кэрэ айылҕатын олус диэн таптыыбын. Кини баранан бүтэр баайын хостоору араас хампаанньалар сирбитин алдьаталларыттан, сүүhүнэн сылларга тыытыллыбакка турбут кыыс кэрэ мѳссүѳнүн ѳлбѳѳдүтэллэриттэн сүрэҕим айманар... Ол гынан баран, бу хампаанньалар таhаарбыт хоромньуларын туоратан, айылҕабытын тилиннэрэргэ, чѳлүгэр түhэрэргэ сѳптѳѳх үлэни ыытыахтара диэн эрэл санаа мин дууhабын уоскутар. Оччоҕо киэн туттуом этэ Сахам сирин алмааhынан, былдьаhыктаах кыhыл кѳмүс баайынан...
Мин киэн туттабын Улуу Кыайыыны уhансыбыт хорсун-хоодуот ытык дьоммут сырдык ааттарынан, сахам норуотун чулуу үлэhит дьонунан, эбээлэрбит, эhээлэрбит үтүѳ холобурдарынан... Биhиги, үүнэн эрэр эдэр кѳлүѳнэ дьон кинилэр иннилэригэр дириҥ иэстээхпитин умнуо суохтаахпыт, кинилэр ытык ааттарын түhэн биэрбэт туhугар үлэлиэхтээхпит, эйэлээх олоҕу тутуhуохтаахпыт.
Ѳбүгэлэрбит былыр-былыргыттан элбэх үүттээх, иҥэмтиэлээх эттээх хороҕор муостаахтарын, тымныыны-итиини тулуйар сыспай сиэллээхтэрин тымныы тыйыс тыыннаах сиргэ сүтэрбэккэ иитэн аҕалбыттарынан киэн туттуохха эрэ сѳп. Билиҥҥи аныгы дьалхааннаах үйэҕэ саха ынаҕын, тулууурдаах саха сылгытын үксэтэн, элбэтэн, тѳрүт аспытын дэлэтэр туруу үлэhит дьоммут кэлиҥҥи сылларга элбээн иhэллэриттэн бары үѳрэбит.
Мин киэн туттабын сахам норуотун уус тыллаах олоҥхоhуттара, сээркээн сэhэнньиттэрэ сүдү бэлэх хаалларбыт тылынан уус-уран айымньыларынан, кѳмүс тарбахтаах уус дьоммут сиэдэрэй оҥоhуктарынан, уран иистэнньэҥнэрбит тикпит ойуулаах-мандардаах кэрэ таҥастарынан, ырыаhыт дьоммут чуор куоластарынан, сахам хомуhун алыптаах тыаhынан...
Мин киэн туттабын Олимп чыпчаалыгар, Аан дойду киэҥ түhүлгэлэригэр саха норуотун ааттатан, Кыайыы ѳрѳгѳйүн бэлэхтээбит чулуу спортсменнарбытынан...
Түмүкпэр этиэм этэ: Сахабыт сиригэр киэн туттарбыт элбиирин туһугар хас биирдии саха оҕото үөрэх, сайдыы, ис култуура баар буолуохтааҕын өйдүөхтээх, дойдуга туһалаах киһи буолан тахсарга кыhаллыахтаах. Алампа «Ыччат сахаларга» айымньытынан сирдэтэн, эдэр ыччат Сахатын сирин сайыннарыа уонна тѳрѳѳбүт дойдутунан киэн тутта туруо диэн баҕа санаабын тиэрдэбин:
Саргылардаах сахаларбыт
Салаhыннаах саҥаларын
Саҥалыыра тойугунан
Салайан-саҥардан иhиэҕиҥ...
...Уруккулуур удьуордарбыт
Уруйдаабыт олохторун
Умнубакка сылдьаммыт,
Уhатан-кэҥэтэн иhиэҕиҥ!
-
Выполнила:
Ученица 10 класса МБОУ “Хагынская общеобразовательная школа” Вилюйского улуса
Дмитриева Ньургуйаана Нюргуновна, 16 лет
Руководитель:
Учитель МБОУ “Хагынская общеобразовательная школа”
Григорьева Александра Яковлевна
Комментарии (0)
Оставьте свой комментарий